Νεστόριος - Πατριάρχης Νέας Ρώμης / Κωνσταντινουπόλεως.

Ο Νεστόριος όπως τον οραματίστηκε ο Ολλανδός μπαρόκ, ζωγράφος, γλύπτης, χαράκτης και καρικατουρίστας του 17ου αιώνα Romeyn de Hooghe, στο βιβλίο “Ιστορία της εκκλησίας και αιρετικοί”.

Ο Νεστόριος διετέλεσε Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως από τις 10 Απριλίου του 428 ως τις 22 Ιουνίου του 431. Ήταν εισηγητής της αίρεσης του Νεστοριανισμού, η οποία οδήγησε στο ομώνυμο σχίσμα.

Γεννήθηκε περί το 386 στη Γερμανίκεια της βυζαντινής Συρίας (σημερινό Καχραμανμαράς της Τουρκίας). Έλαβε αξιόλογη μόρφωση και ήταν μαθητής του Αντιοχειανού θεολόγου Θεοδώρου Μοψουεστίας, στη διδασκαλία του οποίου έχει τις ρίζες της και η διδασκαλία του Νεστοριανισμού. Εκάρη μοναχός στη Μονή του Αγίου Ευπρεπίου της Αντιόχειας, χειροτονήθηκε πρεσβύτερος και απέκτησε μεγάλη φήμη, χάρη στην ευγλωττία και τη θεολογική του μόρφωση.

Η φήμη του οδήγησε τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο Β΄ να τον προωθήσει στον Θρόνο της Κωνσταντινούπολης, μετά τον θάνατο του Πατριάρχη Σισινίου.

Η χριστολογική του διδασκαλία οδήγησε στην έριδα περί των υποστάσεων του Ιησού Χριστού. Η έριδα ξεκίνησε όταν άρχισε να κηρύττει κατά της χρήσης του όρου «Θεοτόκος» για την Παναγία, και να προβάλλει αντ' αυτού τον όρο «Χριστοτόκος». Κατ' αυτόν τον τρόπο διαχώριζε το πρόσωπο του Χριστού σε θεϊκή και ανθρώπινη υπόσταση και τόνιζε ότι η Παναγία γέννησε την ανθρώπινη υπόστασή του, όχι τη θεϊκή. Στη θεολογική αυτή έριδα, ο Νεστόριος βρήκε αντίπαλό του τον Κύριλλο Αλεξανδρείας, του οποίου βασική θέση ήταν ότι ο Νεστόριος κατ' ουσίαν αρνούνταν την ενανθρώπιση του Λόγου του Θεού, παρουσιάζοντας τον Ιησού ως δύο διαφορετικά πρόσωπα, ένα ανθρώπινο και ένα θείο, ενωμένα σε ένα πρόσωπο. Ο Κύριλλος βρήκε συμπαραστάτη στις θέσεις του τον επίσκοπο Ρώμης Κελεστίνο Α΄.

Για την επίλυση της έριδας, ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος Β΄ συνεκάλεσε το 431 στην Έφεσο την Γ΄ Οικουμενική Σύνοδο, υποστηρίζοντας τις θέσεις του Νεστορίου. Η Σύνοδος όμως αυτή υιοθέτησε τις απόψεις του Κυρίλλου Αλεξανδρείας και του Κελεστίνου Ρώμης, καθώς οι υποστηρικτές του Νεστορίου δεν υπερίσχυσαν. Έτσι, ο Νεστόριος χαρακτηρίστηκε αιρετικός και εκθρονίστηκε. Κατόπιν, κατέφτασε καθυστερημένα στη Σύνοδο ο Αντιοχείας Ιωάννης, υποστηρικτής του Νεστορίου, ο οποίος, αφού πληροφορήθηκε το αποτέλεσμα της Συνόδου, συνεκάλεσε δική του, η οποία εκθρόνισε τον Κύριλλο Αλεξανδρείας.

Ακολούθησε μία ταραγμένη περίοδος, στην οποία επιχειρήθηκε να εφαρμοστούν οι ληφθείσες αποφάσεις. Ο Νεστόριος τελικά κλείστηκε στη Μονή του Αγίου Ευπρεπίου στην Αντιόχεια και κατόπιν εξορίστηκε σε όαση της ερήμου στην Αίγυπτο, όπου αφοσιώθηκε στη συγγραφή θεολογικών έργων μέχρι το θάνατό του (περί το 450). Τα περισσότερα έργα του καταστράφηκαν από τους εχθρούς του, ενώ ορισμένα μόνο διασώθηκαν από οπαδούς του.

Ο μητροπολίτης Νισίβεως Έμπεντ - Ιησούς (1318) αναφέρει κατάλογο των σωζόμενων έργων του, στα οποία ανήκουν τα: Τραγωδία, Το βιβλίον του Ηρακλείδου, Επιστολή προς Κοσμάν, Βιβλίον Επιστολών, Βιβλίον Ομιλιών και Λειτουργία.

Ειδικότερα “Το Βιβλίον του Ηρακλείδου” διασώζει σε συριακή μετάφραση την εντυπωσιακή πράγματι επιχειρηματολογία της χριστολογικής διδασκαλίας του Νεστορίου, η οποία χρησιμοποιεί μετριοπαθείς διατυπώσεις για την σχέση των δύο φύσεων του Χριστού.

Η έριδα που δημιούργησε η διδασκαλία του είχε ως αποτέλεσμα την ίδρυση Νεστοριανών Εκκλησιών στην Περσία και αλλού, οι οποίες επέζησαν για πολλούς αιώνες. Το 1898 επήλθε μερική ένωση με την Ορθόδοξη Εκκλησία και οι σύγχρονοι Νεστοριανοί, μέλη της λεγόμενης Ασσυριακής Εκκλησίας της Ανατολής, έχουν περιοριστεί στο ελάχιστο. Η Εκκλησία αυτή τιμά τον Νεστόριο μέχρι σήμερα ως άγιο.