●17 Οκτωβρίου, η Εκκλησία μας εορτάζει την Ανακομιδή του Ιερού Λειψάνου του Αγίου και Δικαίου Λαζάρου από την πόλη των Κιτιαίων της Κύπρου και την Κατάθεση του Ιερού Λειψάνου στη Μονή του Αγίου Λαζάρου στην Κωνσταντινούπολη υπό του αυτοκράτορα του Βυζαντίου Λέοντα του ΣΤ’ του σοφού.

Επάνω: Ο Ι. Ναός του Αγίου Λαζάρου στη Λάρνακα της Κύπρου.

Κάτω η είσοδος του Ιερού Ναού. Ένθετο δεξιά βλέπουμε λεπτομέρεια με τη γλυπτή πλάκα που απεικονίζει τον αυτοκράτορα Λέοντα ΣΤ’ τον Σοφό, κτήτορα του ναού, η οποία κοσμεί το δεξί μέρος της εισόδου, ενώ ένθετο αριστερά, η προσκυνηματική εικόνα του Αγίου Λαζάρου.

Η Μονή του Αγίου Λαζάρου στην Κωνσταντινούπολη, κτίσθηκε μεταξύ των ετών 900 - 912, στην τοποθεσία «Τόποι», με δαπάνες του αυτοκράτορα Λέοντος. Τα εγκαίνιά της έγιναν στις 4 Μαΐου του 912, λίγες ημέρες προ του θανάτου του αυτοκράτορα Λέοντος (11 Μαΐου 912). Ως ηγούμενος της μονής του Αγίου Λαζάρου αναφέρεται, επί Λέοντος, ο Ευθύμιος, ο οποίος ήταν άνθρωπος υψίστης αρετής και αγιότητος.

Σύμφωνα με την παράδοση αλλά και με γραπτά κείμενα σε μεταγενέστερους κώδικες, ο Λέοντας ο ΣΤ’, ζήτησε από τους Κιτιείς το λείψανο του Αγίου Λαζάρου σε μια εποχή που στην Κύπρο οι αραβικές επιδρομές ήταν αρκετά συχνές. Πράγματι, οι Κιτιείς παρέδωσαν στη βασιλική αντιπροσωπεία μέρος του λειψάνου και ο αυτοκράτορας ως αντίδωρο, έκτισε με μεγάλη αυτοκρατορική χορηγία τον περίλαμπρο ναό του Αγίου Λαζάρου γύρω στις αρχές του 10ου αιώνα. Ο Άγιος Λάζαρος τελείωσε τον επίγειο βίο του στην Κύπρο το έτος 63. Οι πιστοί τον έκλαψαν και με τιμές τον κήδεψαν σε μια σαρκοφάγο από κυπριακό μάρμαρο στην οποία έγραψαν στην εβραϊκή γλώσσα: «Λάζαρος ο τετραήμερος και φίλος Χριστού». Πάνω από τη σαρκοφάγο αυτή λοιπόν, κτίσθηκε ο ωραιότατος αυτός ναός, που ανακαινίστηκε γύρω στα 1750.

Η μετάθεση του λειψάνου περιγράφεται λεπτομερώς σε δύο πανηγυρικούς λόγους που εκφώνησε μπροστά στο ιερό λείψανο παρουσία του αυτοκράτορα ο μαθητής του Μεγάλου Φωτίου, μητροπολίτης Καισαρείας Αρέθας.

Στον πρώτο Λόγο, ο λόγιος κληρικός εκθειάζει το γεγονός της αφίξεως του λειψάνου στην Κωνσταντινούπολη, ενώ στο δεύτερο περιγράφει διεξοδικά την πομπή που σχηματίσθηκε, με τη συμμετοχή του αυτοκράτορα, για τη μεταφορά του λειψάνου από τη Χρυσούπολη στην Αγιά Σοφιά. Ο Λέων, ως αντάλλαγμα της μεταφοράς του λειψάνου στην Κωνσταντινούπολη, απέστειλε χρήματα και τεχνίτες στην Κύπρο, όπου έκτισαν το μεγαλοπρεπή ναό του Αγίου, ο οποίος διατηρείται ως σήμερα στη Λάρνακα. Εκτός τούτου οικοδόμησε μονή στην Κωνσταντινούπολη επ' ονόματι του δικαίου Λαζάρου, όπου εναπόθεσε το ιερό λείψανο. Στην ίδια μονή μεταφέρθηκε αργότερα από την Έφεσο και το λείψανο της αγίας Μαρίας της Μαγδαληνής. Επίσης ο Λέων συνέθεσε τα ιδιόμελα στον εσπερινό του Λαζάρου. Κατά τη βυζαντινή εποχή διατηρήθηκε η συνήθεια να εκκλησιάζεται στη μονή κατά το Σάββατο του Λαζάρου, ο ίδιος ο αυτοκράτορας.

Πριν από χρόνια (συγκεκριμένα στις 23 Νοεμβρίου 1972), επιστάτης του Τμήματος Αρχαιοτήτων που εργαζόταν για αναπαλαίωση του ναού του Αγίου στη Λάρνακα, βρήκε μία σαρκοφάγο με οστά κάτω από την κολόνα που στήριζε την πλάκα της Αγίας Τράπεζας. Τα οστά ήταν σε ένα κιβώτιο ξύλινο, τοποθετημένα στη σαρκοφάγο, που στην πλευρά της είχε χαραγμένη τη λέξη "ΦΙΛΙΟΥ".

Το πολυτιμότατο τούτο εύρημα κατά τη γνώμη των πιστών επιβεβαιώνει την παράδοση, πως δηλαδή ο Λέων ο ΣΤ’ ο Σοφός που ξόδεψε κι έκτισε τον μεγαλοπρεπή ναό του Αγίου στη Λάρνακα, όπως και στην Κωνσταντινούπολη δεν πήρε όλα τα λείψανα, αλλά μέρος αυτών κι ότι τούτα τα λείψανα που βρέθηκαν είναι του Αγίου Λαζάρου. Αυθεντική μαρτυρία κι απόδειξη τούτου του γεγονότος είναι η θέση στην οποία βρέθηκαν τα οστά.

Εξάλλου και ο Αρέθας στους Λόγους του δεν αναφέρεται σε άφθαρτο σκήνωμα αλλά σε «οστά» και «κόνιν». Εκτός αυτού ρωσική πηγή στη βιβλιοθήκη της Οξφόρδης αναφέρει ότι ένας Ρώσος μοναχός από το Μοναστήρι του Πσκώβ, που επισκέφθηκε κατά το 16ο αιώνα την πόλη της Λάρνακας, προσκύνησε τα οστά του Αγίου Λαζάρου και πήρε μαζί του μικρό τεμάχιο από αυτά. Το τεμάχιο διαφυλάσσεται ως σήμερα στο παρεκκλήσιο του Αγίου Λαζάρου, στη μονή Πσκώβ. Η δυνατότητα την οποία είχε ο Ρώσος μοναχός να προσκυνήσει τον Άγιο οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η λάρνακα με τα εναπομείναντα λείψανα ήταν θεατή στους προσκυνητές τουλάχιστον ως το 16ο αιώνα. Αργότερα σε χρόνο που δεν προσδιορίζεται, οι Κιτιείς τα έκρυψαν κάτω από την Αγία Τράπεζα όπου παρέμειναν μέχρι την ανεύρεσή τους κατά το έτος 1972.

Η εκκλησία του Αγίου Λαζάρου είναι ότι πολυτιμότερο έχει να επιδείξει η Λάρνακα. Ένα πρωτοχριστιανικό μεγαλείο τη χαρακτηρίζει. Ένα «δωρικό» κτίσμα που σε εντυπωσιάζει και σε συναρπάζει. Αξιοσημείωτο είναι και το περίφημο επίχρυσο ξυλόγλυπτο εικονοστάσι, εξαιρετικής τέχνης, το οποίο θεωρείται ένα από τα ωραιότερα στην Κύπρο και είναι του 1773-1782. Το εικονοστάσι κοσμούν συνολικά 120 μεγάλες και μικρές εικόνες θαυμάσιας τέχνης. Αριστούργημα ξυλογλυπτικής αποτελεί και η Αγία Τράπεζα, έργο κι αυτό του 1773 και ο δεσποτικός θρόνος ο οποίος φέρει εικόνα του Αγίου Λαζάρου ημ.1734.

Ο πολυτιμότερος θησαυρός της εκκλησίας του Αγίου Λαζάρου είναι εκτός από τα Άγια Λείψανα και η προσκυνηματική εικόνα του Αγίου Λαζάρου... Η εικόνα αυτή βρέθηκε κάτω από τη χρυσή εικόνα του τέμπλου σε εργασίες καθαρισμού και συντήρησης της εικόνας αυτής.