●28 Οκτωβρίου: Οσίου Αθανασίου Α’, Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως.

Ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Αθανάσιος Α’ σε λεπτομέρεια από Ρωσική έγχρωμη λιθογραφία του 19ου αι. Συλλογή καλύβης Αγ. Ακακίου Καυσοκαλυβίων.

Ο Όσιος Αθανάσιος γεννήθηκε στην Αδριανούπολη της Θράκης (ή κατά άλλες πηγές στην Ανδρούσα της Μεσσηνίας περί το 1235), από τους ευσεβείς γονείς Γεώργιο και Ευφροσύνη. Το λαϊκό του όνομα ήταν Αλέξιος και ήταν άνθρωπος μεγάλης εγκράτειας και σωφροσύνης. Ασπάσθηκε τον μοναχισμό σε νεαρή ηλικία και ασκήτευσε στο Άγιο Όρος και στο μοναστήρι του Γάνου της Θράκης. Εκεί έζησε σε σπήλαιο κοντά στη Μονή Ιβήρων, το οποίο σώζεται μέχρι σήμερα. Διετέλεσε επίσης «τραπεζάρης» της Μονής Εσφιγμένου.

Επί Ιωάννη Βέκκου διώχτηκε για την σταθερά ανθενωτική του στάση και θεωρήθηκε από τους συγχρόνους του ως Ομολογητής. Επελέγη από τον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β' Παλαιολόγο ως Πατριάρχης και εξελέγη στις 14 Οκτωβρίου 1289.

Ο Όσιος Αθανάσιος διακρίθηκε για την αυστηρότητα των αντιλήψεων του, όχι μόνο στον μοναχικό βίο αλλά και στην ποιμαντική δραστηριότητα του κλήρου και ιδιαιτέρως των επισκόπων. Η προσπάθειά του να επιβάλει την τάξη στους απείθαρχους και περιφερόμενους μοναχούς, όπως και η επιμονή του για την επιστροφή των επισκόπων που έμεναν στην Κωνσταντινούπολη στις επαρχίες τους προκάλεσε οξύτατες αντιδράσεις. Οι θαρραλέες προσπάθειές του, που θα έδιναν ριζικές λύσεις στα σοβαρά προβλήματα της Εκκλησίας, δυστυχώς δεν τελεσφόρησαν, διότι ήρθαν σε αντίθεση με τις γενικότερες τάσεις της εποχής του. Στον διορατικό αυτόν Πατριάρχη οφείλονται οι σχετικές «Νεαραί», που εξεδόθηκαν από τον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β´ τον Παλαιολόγο, όπως φαίνεται από τις αξιολογότατες επιστολές του Πατριάρχη προς τον αυτοκράτορα. Οι θιγόμενοι από αυτά τα αυστηρά μέτρα επίσκοποι και μοναχοί έγιναν προσωπικοί του αντίπαλοι και επιδόθηκαν στην κατασυκοφάντηση του Πατριάρχη, και τον ανάγκασαν να παραιτηθεί δύο φορές. Την πρώτη φορά διαδέχτηκε τον Γρηγόριο τον Κύπριο (1289 - 1293) και τη δεύτερη φορά (1304 - 1311) τον Ιωάννη IB'. Κατόπιν αποσύρθηκε του θρόνου και μόνασε σε κάποια Μονή (πιθανότατα στο μοναστήρι του Ξηρολόφου, που ίδρυσε ο ίδιος), όπου απεβίωσε ειρηνικά σε ηλικία 100 χρονών περί το έτος 1323.

Τη βιογραφία του συνέγραψε ο Ιωάννης Καλόθετος, σύγχρονος του Γρηγορίου Παλαμά και η μεταγλώττισή της σε απλουστέρα διάλεκτο έγινε από τον Αγάπιο Λάνδο στον «Νέο Παράδεισο».

Η Ορθόδοξη Εκκλησία αναγνώρισε την αγιότητά του το 1368 και έκτοτε τιμά τη μνήμη του ως «Οσίου Αθανασίου του νέου», στις 28 Οκτωβρίου.

Το Λείψανο του Αγίου Αθανασίου Α’ μεταφέρθηκε στη Βενετία από την Κωνσταντινούπολη το 1455, μετά την Άλωση της Πόλεως από τους Τούρκους, από τον Βενετό πλοιοκτήτη Δομίνικο Zottarello, ως λείψανο του Αγίου Αθανασίου του Μεγάλου Αρχιεπισκόπου Αλεξάνδρειας και ως τέτοιο τιμάται μέχρι σήμερα από τους Βενετούς. Το 1705 η Κάρα του Λειψάνου καταστράφηκε από πυρκαγιά και αντικαταστάθηκε από επιχρυσωμένη κεφαλή. Το 1807 το Λείψανο μεταφέρθηκε στη Μονή του Αγίου Ζαχαρία Βενετίας, όπου και σήμερα φυλάσσεται.

Μία πλευρά του Αγίου βρίσκεται στη Μονή Παντοκράτορος Αγίου Όρους.

Απότμημα του Ιερού Λειψάνου του Αγίου βρίσκονται στη Μονή Εσφιγμένου Αγίου Όρους.

Επίσης απότμημα βρίσκεται και στο Ναό Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης Ανδρούσης Μεσσηνίας, το οποίο μεταφέρθηκε εκεί από την Ιερά Μονή Εσφιγμένου στις 29 Οκτωβρίου 1967, με τη φροντίδα του μητροπολίτη Μεσσηνίας Χρυσοστόμου Β'.