●Σαν σήμερα, την 28η Οκτωβρίου του 312, στη Saxa Rubra, επάνω στη Φλαμινία οδό και κοντά στη Μιλβία γέφυρα του ποταμού Τίβερη, συναντήθηκαν οι δύο αντίπαλοι, ο Μέγας Κωνσταντίνος και ο Μαξέντιος.

Η Μάχη της Μιλβίας γέφυρας.  Τοιχογραφία σε ένα από τα δωμάτια που είναι τώρα γνωστό ως Stanze di Raffaello , στο Αποστολικό Παλάτι του Βατικανού. Η Μάχη της Μιλβίας γέφυρας, που βρίσκεται στη Sala di Costantino («Αίθουσα του Κωνσταντίνου»), είναι από Giulio Romano και άλλους βοηθούς της ιταλικής Αναγέννησης καλλιτέχνη Ραφαήλ , ο οποίος πέθανε το 1520. 

Ο Μέγας Κωνσταντίνος και η μάχη της Μιλβίας γέφυρας. Μικρογραφία από τις "Ομιλίες του Γρηγορίου Ναζιανζηνού". Ένα βυζαντινό εικονογραφημένο χειρόγραφο, το οποίο φυλάσσεται στην Εθνική βιβλιοθήκη της Γαλλίας. Το χειρόγραφο αυτό γράφτηκε από το έτος 879 έως το 882 στην Κωνσταντινούπολη υπό την αυστηρή επιμέλεια του Πατριάρχη Φωτίου Α’. Ο Φώτιος το δώρισε στον Αυτοκράτορα Βασίλειο Α’, τον ιδρυτή της Μακεδονικής δυναστείας ως ψυχαγωγικό και επιμορφωτικό ανάγνωσμα.

Η Μάχη της Μιλβίας γέφυρας, βρίσκεται προ των πυλών…

Η στρατιά του Μαξέντιου παρατάχθηκε σε απόσταση από την γέφυρα, στο Campus Martius που ανοίγεται στην πεδιάδα, ενώ στο αντίπαλο στρατόπεδο, ο Κωνσταντίνος οδηγούσε τις δικές του δυνάμεις, που υστερούσαν αριθμητικά σε σχέση με αυτές του αντιπάλου του, αλλά υπερτερούσαν σε μαχητική αξία και ηθικό.

Πριν από τη μάχη, ο Μαξέντιος κατέστρεψε ένα μέρος της Μιλβίας γέφυρας, για να σιγουρευτεί ότι ο αντίπαλός του δεν θα μπορέσει να τη χρησιμοποιήσει για να διασχίσει τον Τίβερη, σε περίπτωση που νικούσε ο Κωνσταντίνος.

Η σύγκρουση ήταν σφοδρή. Οι δύο στρατοί ήταν αμφότεροι "ρωμαϊκοί", οπότε καμία πλευρά δεν είχε την αποφασιστική τακτική υπεροχή. Η ανωτερότητα του Κωνσταντίνου ως στρατηγού και η υψηλή μαχητική αξία των εμπειροπόλεμων λεγεωνάριών του ήταν αποφασιστικές.

Αν και στα πρώτα στάδια της μάχης οι λεγεώνες του Μαξέντιου κρατούσαν με ιδιαίτερη αποφασιστικότητα το μέτωπο, σιγά-σιγά οι άνδρες του Κωνσταντίνου άρχισαν να κυριαρχούν. Οι τύχες της μάχης έγειραν προς την πλευρά εκείνου που είχε προετοιμαστεί καλύτερα για τη σύγκρουση και αυτός ήταν ο Κωνσταντίνος. Το ισχυρό γερμανικό ιππικό του έτρεψε σε φυγή τους Γαλάτες και Ρωμαίους ιππείς του Μαξέντιου και έπεσε πάνω στο πεζικό. Οι στρατηγοί του Μαξέντιου προσπάθησαν να διασώσουν ό,τι ήταν δυνατόν, κάνοντας μία απέλπιδα προσπάθεια για να απαγκιστρωθούν δίχως να διαλυθεί το στράτευμα. Άλλωστε, η ασφάλεια των τειχών της Ρώμης ήταν κοντά και, οχυρωμένοι πίσω από αυτά, θα μπορούσαν να συνεχίσουν τον αγώνα. Όμως η αμέλεια του Μαξέντιου τους είχε ήδη καταδικάσει. Η ξύλινη γέφυρα δεν άντεξε το βάρος των χιλιάδων στρατιωτών που προσπαθούσαν άτακτα να περάσουν ταυτόχρονα στην αντίπερα όχθη. Με έναν ανατριχιαστικό ήχο, οι αρμοί της άρχισαν να διαλύονται, επιτείνοντας τον πανικό των έντρομων λεγεωνάριων. Ο ίδιος ο Μαξέντιος βρισκόταν μεταξύ των πρώτων που προσπάθησαν να περάσουν τη γέφυρα και πάνω στη σύγχυση κατέληξε στον Τίβερη, όπου δεν είχε την παραμικρή ελπίδα να επιπλεύσει εξαιτίας της βαριάς πανοπλίας του. Αυτό ήταν και το τέλος του.

Παρόμοια ήταν η τύχη και πολλών από τους άνδρες του. Η γέφυρα δεν άντεξε και διαλύθηκε με πάταγο. Εκατοντάδες άνδρες και άλογα κατέληξαν στο ποτάμι όπου οι περισσότεροι, όσοι τουλάχιστον φορούσαν πανοπλίες, πνίγηκαν. Όμως αυτές οι απώλειες δεν ήταν τίποτε μπροστά σε εκείνες που υπέστησαν εκείνοι που είχαν μείνει στην άλλη όχθη του ποταμού. Καταδιώκοντάς τους, οι άνδρες του Κωνσταντίνου τους πρόλαβαν και αυτό που ακολούθησε ήταν ένα πραγματικό μακελειό. Πανικόβλητοι οι επιζώντες, παραδίδονταν μαζικά στους διώκτες τους και συλλαμβάνονταν αιχμάλωτοι.

Συνδεδεμένο με τη μάχη αυτή είναι το περίφημο όραμα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, την παραμονή της μεγάλης σύγκρουσης: ο φωτεινός σταυρός, που σχηματιζόταν με τα ελληνικά γράμματα Χ-Ρ, με την επιγραφή «ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ». Το όραμα αυτό σηματοδότησε την μεταστροφή του Μεγάλου Κωνσταντίνου από την ειδωλολατρία στον Χριστιανισμό και την ιστορική επικράτηση του Χριστιανισμού στην τότε Ρωμαϊκή Οικουμένη.

Η μάχη στη Μιλβία γέφυρα έχει χαρακτηριστεί ως μία από τις αποφασιστικότερες μάχες όλων των εποχών. Με τη νίκη του, ο μέγας Κωνσταντίνος ανακηρύχθηκε ο μοναδικός Αύγουστος της Δύσης. Οι διώξεις κατά του Χριστιανισμού σταματούν και τώρα πια ο ίδιος ο αυτοκράτορας προστατεύει έμπρακτα τη νέα θρησκεία, οι οπαδοί της οποίας μέχρι πριν λίγα χρόνια είχαν υποστεί διωγμούς. Τα ευνοϊκά μέτρα που έλαβε υπέρ του Χριστιανισμού είχαν ως αποτέλεσμα τη ραγδαία αύξηση των Χριστιανών της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, καθώς σε μια περίοδο είκοσι ετών μετά την έναρξη του 4ου αιώνα, οπότε και επικρατούσαν αριθμητικά οι παγανιστές, οι Χριστιανοί αυξήθηκαν ως το σημείο να αποτελούν πιθανώς το μισό του συνολικού πληθυσμού. Επίσης ο ίδιος ο Κωνσταντίνος, έπειτα από την εμπειρία που είχε την παραμονή της μάχης, αρχίζει να ενδιαφέρεται προσωπικά για τα διδάγματα του Χριστιανισμού.