●Μνήμη της Ζ' Οικουμενικής Συνόδου (2η της Νίκαιας).

Ζ' Οικουμενική Σύνοδος, (Άγιον Όρος, Μεγίστη Λαύρα).

Εορτάζεται από την Εκκλησία μας την Κυριακή μεταξύ 11 και 17 Οκτωβρίου εκάστου έτους.

Η Ζ’ Οικουμενική Σύνοδος συνεκλήθη το έτος 787 στη Νίκαια της Βιθυνίας από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο ΣΤ’ και την μητέρα του Ειρήνη την Αθηναία, προς καταπολέμηση της αίρεσης της Εικονομαχίας. Αρχικά είχε συγκληθεί στις 17 Αυγούστου 786, στο ναό των αγίων Αποστόλων στην Κωνσταντινούπολη, αλλά σημαδεύθηκε με ταραχές και αναβλήθηκε. Τελικά άρχισε τις εργασίες την 24η Σεπτεμβρίου 787 με πρόεδρο τον Ταράσιο Κωνσταντινουπόλεως. Πραγματοποιήθηκαν επτά συνεδρίες.

Ειδικότερα η Σύνοδος:

α) Ασχολήθηκε με το ζήτημα των εικονομάχων επισκόπων, οι οποίοι εκδήλωσαν μετάνοια.

β) Καταδίκασε την εικονομαχική σύνοδο της Ιερείας του έτους 754.

γ) Αναθεμάτισε τους αμετανόητους εικονομάχους επισκόπους και όλους τους ομόφρονες εικονομάχους.

δ) Αποκατέστησε τη μνήμη των κατακριθέντων Γερμανού Κωνσταντινουπόλεως, Γεωργίου Κυπρίου και Ιωάννου Δαμασκηνού.

ε) Διατύπωσε όρο πίστεως, στον οποίο περιλαμβάνεται η ορθόδοξη διδασκαλία περί τιμητικής προσκύνησης των εικόνων.

στ) Εξέδωσε 22 κανόνες.

Αποφάσισε την αναστύλωση των εικόνων καταδικάζοντας την Εικονομαχία και την ιδέα της σχηματοποίησης της αόρατης και άυλης Τριάδας. Εκεί εκφράσθηκε το δόγμα ότι η εικονογράφηση του Χριστού και των Αγίων εδράζεται στην ενανθρώπηση του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδας και διευκρινίστηκε ότι η τιμή προς τις εικόνες αναφέρεται στο πρόσωπο που αυτές απεικονίζουν και όχι στο υλικό από το οποίο είναι αυτές φτιαγμένες.

Έλαβαν μέρος, κατά την παράδοση, 367 «πατέρες» Ο αριθμός αυτός δεν σημειώνεται στα πρακτικά, αλλά πρέπει να θεωρηθεί σχεδόν βέβαιος διότι τα μέλη που αναγράφονται στους σωζόμενους καταλόγους ανέχονται περίπου στον αριθμό αυτό. Βέβαια, με τον όρο «πατέρες» νοούνται όχι μόνο οι επίσκοποι, αλλά και οι πρεσβύτεροι (ιερείς) οι οποίοι εκπροσώπησαν τα υπόλοιπα πατριαρχεία, όπως και οι λοιποί πρεσβύτεροι, διάκονοι και μοναχοί που παρίσταντο στη σύνοδο. Με το πέρας των εργασιών της Ζ’ Οικ. Συνόδου έληξε η πρώτη φάση της Εικονομαχίας. Η έριδα αυτή ήταν πολύ σημαντική διότι ο πόλεμος κατά των εικόνων δεν ήταν η κατάργηση ενός θεσμού της Εκκλησίας, που είχε δευτερεύουσα σημασία. Αμφισβητούσε ζωτικά θέματα πίστης και ζωής της Εκκλησίας.

Μελετώντας κάποιος το ιστορικό πλαίσιο της εποχής, διαπιστώνει ότι όλες οι αιρετικές -(παρα)θρησκευτικές- πολιτικές ομάδες και τάσεις, παρά τη διαφορετικότητα της προέλευσης και των αντιλήψεων τους σε άλλα θέματα, είχαν ως κοινό παρονομαστή το ζήτημα της κατάργησης των εικόνων προκειμένου να πλήξουν την Εκκλησία. Με την εικονομαχική πρόκληση, οι έγκριτοι Πατέρες της Ζ’ Οικ. Συνόδου κατέφευγαν και αντλούσαν επιχειρήματα από τη θεία αποκάλυψη, από την ιστορική πορεία της Εκκλησίας και τα πατερικά έργα, αποδεικνύοντας ότι η εικόνα δεν αποτελεί κενοφωνία ή νεωτερισμό, αλλά αρχαίο θεσμό μέσα στη ζωή της Εκκλησίας.

Μετά από επιμελή προετοιμασία, οι Πατέρες της Συνόδου αναθεμάτισαν τους αιρετικούς, οι όποιοι για περισσότερα από πενήντα έτη απαγόρευαν στους ορθόδοξους χριστιανούς να τιμούν τις σεπτές εικόνες του Χρίστου και των αγίων Του διότι αυτό αποτελούσε δήθεν ειδωλολατρία. Έθεσαν έτσι τέρμα στην πρώτη περίοδο της εικονομαχίας, η οποία όμως ξέσπασε εκ νέου λίγα χρόνια αργότερα επί Λέοντος Ε’ Αρμενίου (813-820) και δεν σταμάτησε οριστικά παρά το 843, χάρις στην αυτοκράτειρα Θεοδώρα και στον πατριάρχη άγιο Μεθόδιο. Οι άγιοι Πατέρες αναθεμάτισαν τους αιρετικούς πατριάρχες Αναστάσιο, Κωνσταντίνο και Νικήτα, αποκήρυξαν τη δήθεν οικουμενική σύνοδο που συνεκλήθη στο ανάκτορο της Ιερείας με πρωτοβουλία του Κωνσταντίνου Ε’ το 754, και κήρυξαν αιωνία τη μνήμη των άγιων υπερμάχων της Ορθοδοξίας: του πατριάρχου αγίου Γερμανού, του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, του Γεωργίου Κύπρου και όλων όσοι είχαν υποστεί βασάνους και εξορίες ως υπέρμαχοι των αγίων εικόνων.

Οι άγιοι Πατέρες ως εκ τούτου απεδείχθησαν υπέρμαχοι όχι μόνον των αγίων εικόνων αλλά, στην ουσία, αυτού του ιδίου του μυστηρίου της Ενανθρωπήσεως του Υιού του Θεού: «Πάλαι μεν ο Θεός ο ασώματος τε και ασχημάτιστος ουδαμώς εικονίζετο, νυν δε σαρκί οφθέντος Θεού και τοις ανθρώποις συναναστραφέντος εικονίζω Θεού το ορώμενον. Ού προσκυνώ τη ύλη, προσκυνώ δε τον της ύλης δημιουργόν, τον ύλην δι’ εμέ γενόμενον και εν ύλη κατοικήσαι καταδεξάμενον και δι’ ύλης την σωτηρίαν μου εργασάμενον, και σέβων ου παύσομαι την ύλην, δι’ ης η σωτηρία μου είργασται». Προσλαμβάνοντας την ανθρώπινη φύση, ο Λόγος του Θεού την θέωσε χωρίς εκείνη να χάσει τα ιδιώματά της. Γι’ αυτό τον λόγο, ενώ εν τη δόξα Του είναι ακατάληπτη στις αισθήσεις μας, η ανθρώπινη φύση του Σωτήρος δύναται ωστόσο να αποτυπωθεί. η εικόνα του Χριστού -την πιστότητα της οποίας φυλάσσει η παράδοση της Εκκλησίας- καθίσταται κατά συνέπεια αληθής παρουσία του θεανθρώπινου προτύπου της, αγωγός χάριτος και αγιασμού σε όσους με πίστη της απονέμουν τιμητική προσκύνηση.

Η Εκκλησία μας την Kυριακή μετά την ενδεκάτη Οκτωβρίου, επιτελεί τη μνήμη των Aγίων Πατέρων της αγίας και Oικουμενικής Eβδόμης Συνόδου.

Η δεύτερη Σύνοδος της Νικαίας είναι η έβδομη και τελευταία Οικουμενική Σύνοδος που αναγνωρίζει η Ορθόδοξος Εκκλησία. Ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούν να συγκληθούν στο μέλλον άλλες οικουμενικές Σύνοδοι, άλλα ότι ως έβδομη η Σύνοδος της Νικαίας συμπληρώνει τον αριθμό που μέσα στην Αγία Γραφή αντιπροσωπεύει την τελειότητα και ολοκλήρωση. Σφραγίζει το πέρας της περιόδου των δογματικών συγκρούσεων, που επέτρεψαν στην Εκκλησία να διευκρινίσει με σαφείς και ακριβείς ορισμούς τα όρια της ορθοδόξου πίστεως. Εφεξής, κάθε αίρεση δύναται και θα δύναται να αναχθεί σε μία από τις πλάνες που αναθεμάτισε η Εκκλησία στις οικουμενικές συνόδους, από την πρώτη (325) έως την έβδομη (787) εν Νικαία Σύνοδο.

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος α’. Τῆς ἐρήμου πολίτης.

Τῆς Ἑβδόμης Συνόδου τοὺς Πατέρας ὑμνήσωμεν, ὡς τῆς Ἐκκλησίας φωστῆρας καὶ θερμοὺς ἀντιλήπτορας· Εἰκόνα γὰρ τὴν θείαν τοῦ Χριστοῦ, ἐκήρυξαν τιμᾶσθαι εὐσεβῶς, καθελόντες τῶν αἱρέσεων τὴν ὀφρύν, καὶ πρὸς αὐτοὺς βοήσωμεν· Δόξα τῷ ἐνισχύσαντι ὑμᾶς, δόξα τῷ στεφανώσαντι, δόξα τῷ βεβαιοῦντι δι’ ὑμῶν, πίστιν τὴν Ὀρθόδοξον.