●Σαν σήμερα, στις 3 Νοεμβρίου του 1254 εκοιμήθη ειρηνικά μία από τις μεγάλες φυσιογνωμίες που λάμπρυναν την Εκκλησία και την χριστιανική αυτοκρατορία, ο Άγιος Ιωάννης ο Γ’ ο Δούκας Βατάτζης ο Ελεήμων.

Αριστερά σύγχρονη τοιχογραφία του Αγίου. Επάνω δεξιά μικρογραφία από χειρόγραφο του 15ου αι. (Μόδενα, Βιβλιοθήκη Estence). Κάτω δεξιά ο Ιωάννης Βατάτζης στέφεται από την Παναγία σε υπέρπυρον (χρυσό νόμισμα).

Γεννημένος στο Διδυμότειχο το 1193 και γόνος επιφανούς οικογενείας του Βυζαντίου, ανέβηκε στο θρόνο του βασιλείου της Νίκαιας το 1222 και σαν αυτοκράτορας επέδειξε τις εξαιρετικές ικανότητες και αρετές ενός Χριστιανού ηγεμόνα. Ένθερμος προστάτης των αδικημένων και ιδιαιτέρως των αγροτών που καταπιέζονταν από τους μεγάλους γαιοκτήμονες και επί πλέον ήταν αληθινή πηγή ευσπλαγχνίας και ελεημοσύνης. Ετάφη στο Νυμφαίο, στο Μοναστήρι του Σωτήρος Χριστού. Στα επόμενα χρόνια δια αποκαλύψεως ο ίδιος ο Ιωάννης ζήτησε να μεταφερθεί το λείψανό του στη Μαγνησία της Μικράς Ασίας. Όταν μετά από 7 χρόνια άνοιξαν τον τάφο του μια γλυκιά ευωδία απλώθηκε τριγύρω και το σώμα του βρέθηκε άφθαρτο. Από τότε το τίμιο λείψανό του κατατέθηκε σε Ναό της Μαγνησίας. Επί βασιλείας του Ανδρόνικου του Παλαιολόγου το άφθαρτο λείψανό του μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη που είχε ήδη ελευθερωθεί από τους Φράγκους

Ως Άγιος Ιωάννης Βατάτζης ο Ελεήμων, η μνήμη του ετιμάτο με ιδιαίτερη ευλάβεια από τους μικρασιατικούς πληθυσμούς μέχρι και τις αρχές του 20ού αιώνα. Η μνήμη του αγίου-αυτοκράτορα διατηρήθηκε μέχρι τους νεότερους χρόνους, κυρίως στη μητρόπολη της Εφέσου. Το 14ο αιώνα ο επίσκοπος Πελαγονίας Γεώργιος συνέγραψε το Βίον του αγίου Ιωάννου βασιλέως του Ελεήμονος σε μορφή συναξαρίου, ενώ του αποδόθηκαν πολλά θαύματα. Στον επίσκοπο Γεώργιο πιθανόν βασίστηκε και ο Νικόδημος ο Αγιορείτης, ο οποίος κατά παραγγελία του μητροπολίτη Εφέσου συνέταξε ακολουθία προς τιμήν του αγίου-αυτοκράτορα.

Η Εκκλησία δεν αναγνώρισε επίσημα ως άγιο τον Ιωάννη Βατάτζη, ωστόσο στα μηναία αναφέρεται η μνήμη του «Ιωάννη Δούκα Βατάτζη» στις 4 Νοεμβρίου.