Θεόδωρος Β’ Λάσκαρης Βατάτζης

Αριστερά: Μικρογραφία με τον Θεόδωρο Β’ Λάσκαρη Βατάτζη, από χειρόγραφο του 15ου αιώνα, από την Ιστορία του Ιωάννη Ζωναρά, Mutinensis gr.122, f.294r, Biblioteca Estense Universitaria, Μόντενα.
Δεξιά: Τραχύ αργυρό νόμισμα του Θεόδωρου Β’ Λάσκαρη Βατάτζη.
Ο Θεόδωρος Β’ Λάσκαρης Βατάτζης ήταν αυτοκράτορας της Νίκαιας από το 1254 έως τις 18 Αυγούστου 1258, οπότε και πέθανε.
Ο Θεόδωρος Β’ αναφέρεται και ως Θεόδωρος Β’ Δούκας Λάσκαρης. Γεννήθηκε στη Νίκαια και ήταν γιος του Ιωάννη Γ’ Δούκα Βατάτζη και της Ειρήνης Λάσκαρη, κόρης του Θεόδωρου Α’ Λάσκαρη, δημιουργού του κράτους της Νικαίας. Κληρονόμησε μια πολύ δυνατή Αυτοκρατορία και το ίδιο δυνατή την παρέδωσε στους διαδόχους του.
Ήταν πολύ μορφωμένος και είχε πλούσια φιλοσοφική και θεολογική κατάρτιση, όχι όμως και πολιτικές ικανότητες. Δάσκαλοί του ήσαν οι Νικηφόρος Βλεμμύδης και Γεώργιος Ακροπολίτης. Ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για το θέμα της εκπαίδευσης και ίδρυσε βιβλιοθήκες και σχολεία. Από στρατιωτικής απόψεως, έκανε δύο δύσκολες, αλλά νικηφόρες εκστρατείες κατά των Βουλγάρων, οι οποίοι μετά το θάνατο του πατέρα του προσπάθησαν να ανακαταλάβουν περιοχές της Μακεδονίας και Θράκης, που είχε απελευθερώσει από αυτούς ο Ιωάννης Γ’. Φρόντιζε να κλείνει τα ανοιχτά μέτωπα με διπλωματικές μεθόδους. Παντρεύτηκε την Ελένη Ασέν, κόρη του Ιβάν Β’ της Βουλγαρίας και της Άννας-Μαρίας Άρπαντ της Ουγγαρίας. Παιδιά τους ήταν η Ειρήνη, η Μαρία, ο Ιωάννης, η Θεοδώρα και Ευδοκία.
Τις πρώτες δύο κόρες του ο Θεόδωρος Β’ τις πάντρεψε με ηγεμόνες για να εδραιώσει συμμαχίες. Όταν απεβίωσε όμως, ο σφετεριστής Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος θέλησε να παντρέψει τις δύο άλλες με μικρούς ευγενείς μακριά από τη Νίκαια.
Όταν πάντρεψε την κόρη του Μαρία με τον Νικηφόρο Άγγελο, γιο του δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β’ Κομνηνού Δούκα Αγγέλου του παραχωρήθηκαν το Δυρράχιο και τα Σέρβια. Επίσης βοήθησε το σουλτάνο του Ικονίου, τον οποίο απειλούσαν οι Μογγόλοι και παράλληλα δέχθηκε μογγολική πρεσβεία στην Αυλή του με μεγάλες τιμές.
Καθώς επεδίωκε τη βοήθεια του Πάπα Ρώμης για να ανακαταλάβει την Κωνσταντινούπολη, επανέλαβε τις διαπραγματεύσεις για την ένωση της Ορθόδοξης Εκκλησίας με την Ρωμαιοκαθολική, όμως αργότερα τις διέκοψε.
Στον κοινωνικό τομέα, υποστήριξε ιδιαίτερα τους χωρικούς και τους αστούς και προώθησε ικανά άτομα από αυτές τις τάξεις σε ανώτερα αξιώματα, προκαλώντας έτσι την αντίδραση των μελών της αριστοκρατίας, η οποία σταδιακά στοιχίστηκε γύρω από τον Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγο. Υπήρξε ιδιαίτερα ευσεβής και θρησκευόμενος.
Πάσχοντας από επιληψία βαριάς μορφής, αδυνατούσε να ασκεί τακτικά τα καθήκοντά του και με το πέρασμα του χρόνου η επιδείνωση της υγείας του, του προκαλούσε έντονες εμμονές, στρέφοντας πολλούς υψηλόβαθμους αξιωματούχους εναντίον του.
Έγραψε διάφορα έργα, που άλλα εκδόθηκαν και άλλα όχι (όπως μια κωμωδία «εις τον βαγιούλον αυτού, κάκιστο και χείριστο όντα». Paris. Supl. Grec. 472 f. 102 v - 103r). Υπήρξε ο ποιητής του Μεγάλου Παρακλητικού Κανόνα που χρησιμοποιεί μέχρι σήμερα η Ορθόδοξη Εκκλησία και δημιουργός διάφορων άλλων θεολογικών έργων, όπως ο «Λόγος εις τε το Μέγα Σάββατο και εις το Πάθος του Κυρίου και εις την Αγίαν Ανάστασιν» που εκφωνήθηκε προς το τέλος της ζωής του. Από τα πιο γνωστά θεολογικά έργα του είναι τα Θεωνύμια. Έγραψε επίσης και πολλές επιστολές. Ήταν συστηματικός υποστηρικτής της χρήσης της ονομασίας «Έλληνες» για το συλλογικό αυτοπροσδιορισμό των Βυζαντινών Ρωμαίων, ο μόνος ανάμεσα στους Βυζαντινούς συγγραφείς του 13ου αιώνα που τη χρησιμοποιούν. Η επιλογή αυτή έχει ερμηνευτεί ως ανάπτυξη ενδιαφέροντος για την αρχαία Ελλάδα και ως προσπάθεια αποσύνδεσης από τις δυτικές συμπαραδηλώσεις του όρου «Ρωμαίοι» μετά τη λατινική κατάκτηση.
Ο Θεόδωρος Β’ έκοψε χρυσά υπέρπυρα, τραχέα αργυρά, τραχέα από κράμα χαλκού με λίγο άργυρο και χαλκά τεταρτηρά. Τα νομισματοκοπεία του ήταν στη Μαγνησία, στη Θεσσαλονίκη και ίσως στη Νίκαια.
Πέθανε στο Νυμφαίο το 1258 σε ηλικία 36 ετών από βαριά ασθένεια. Πεθαίνοντας άφησε διάδοχο τον μόλις 8 ετών γιο του Ιωάννη Δ’ Δούκα Βατάτζη. Σαν κηδεμόνα άφησε τον πρωτοβεστιάριο Γεώργιο Μουζάλωνα, άτομο ταπεινής καταγωγής, προκαλώντας την αντίδραση της αριστοκρατίας. Τελικά ο Γεώργιος θα δολοφονηθεί από επίθεση στρατιωτών, που υπηρετούσαν σε σώμα που διοικητής του ήταν ο Μιχαήλ Παλαιολόγος, ο οποίος θα επιβληθεί ως κηδεμόνας του νεαρού αυτοκράτορα, γεγονός που θα σημάνει την αρχή του τέλους της δυναστείας των Βατάτζηδων. Ο Μιχαήλ τύφλωσε τον νεαρό Ιωάννη Δ’ και αξίωσε για τον εαυτό του το αξίωμα του αυτοκράτορα ως Μιχαήλ Η’.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου