●6 Φεβρουαρίου: Μνήμη του εν Αγίοις Πατρός ημών Φωτίου του Μεγάλου, του Ισαποστόλου και Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως του Ομολογητού, Προστάτου της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος.

Αριστερά: Ρώσικη περίτεχνη εικόνα του Αγίου Φωτίου. Βρίσκεται στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης.

Δεξιά (επάνω): Μέρος από τον Κώδικα του «Λεξικού του Πατριάρχη Φωτίου». Το βιβλίο αυτό το έγραψε τον ένατο αιώνα ο Μέγας Φώτιος. Σώζεται και φυλάσσεται στη Μονή της Ζάβορδας, στα Γρεβενά.

Δεξιά (κάτω): Ιερό λείψανο του Αγίου Φωτίου από προσκύνημα στον Ι. Ν. Αγίου Δημητρίου των Όπλων στα Κ. Πατήσια.

Ἀπολυτίκιον: Ἦχος πλ. α’. Τὸν συνάναρχον Λόγον.

Τῆς σοφίας ἐκφάντωρ λαμπρὸς γενόμενος, Ὀρθοδοξίας ἐδείχθης θεοπαγῆς προμαχών, τῶν Πατέρων καλλονὴ Φώτιε μέγιστε, οὐ γὰρ αἱρέσεων δεινῶν, στηλιτεύεις τὴν ὀφρύν, Ἐώας τὸ θεῖον σέλας, τῆς Ἐκκλησίας λαμπρότης, ἣν διατηρεῖ Πάτερ ἄσειστον.

Ο πατριάρχης και ισαπόστολος Άγιος Φώτιος ονομάσθηκε Μέγας για το πολυσχιδές θεολογικό, ποιμαντικό και φιλανθρωπικό έργο του. Θεωρείται μία από τις σημαντικότερες μορφές του Βυζαντίου και του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, καθώς υπήρξε επίσης ένας από τους σημαντικότερους λογίους του μεσαιωνικού ελληνισμού.

Στολίζει τον 9ο αιώνα, σαν ο εξοχώτερος των πρωταγωνιστών του. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 820 (κατ' άλλους το 810), από ευσεβή και επιφανή οικογένεια. Αναδεικνύεται γρήγορα στα γράμματα και τις επιστήμες. Ήταν μεγαλοφυία, πολύ πλατύ και θετικό μυαλό, και η κρίση, η μνήμη και η πολυμάθειά του προκαλούσαν καταπληκτική εντύπωση. Ο Φώτιος διαπρέπει στον πολιτικό στίβο, αλλά η ανωμαλία, που δημιουργείται εκείνο τον καιρό στον πατριαρχικό θρόνο με την απομάκρυνση του Ιγνατίου, γρήγορα τον φέρνει (σαν τον καταλληλότερο άνθρωπο) στο εκκλησιαστικό πεδίο. Μέσα σε έξι μέρες παίρνει όλους τους βαθμούς της Ιεροσύνης και γίνεται Πατριάρχης την ημέρα των Χριστουγέννων του 857 από τους επισκόπους: Συρακουσών Γρηγορίου του Άσβεστα, Γορτύνης Βασιλείου και Απαμείας Εύλαμπίου, διότι η κατάσταση έπρεπε να ομαλοποιηθεί. Από τότε, έδωσε πολλούς αγώνες εντός και εκτός των τειχών της Εκκλησίας, ιδιαίτερα κατά των παπικών. Έμεινε στον Πατριαρχικό θρόνο για 10 χρόνια, επαύθη το 867 από τον Βασίλειο τον Μακεδόνα και εξορίστηκε στη Μονή Σκέπης στα θρακικά παράλια του Βοσπόρου. Ο Ιγνάτιος, που τον διαδέχτηκε, με σύνοδο που έγινε στον ναό της Αγιά Σοφιάς (869), καθήρεσε και αναθεμάτισε όλους τους οπαδούς του Μ. Φωτίου. Αλλά μετά τον θάνατο του Ιγνατίου, επανήλθε για δεύτερη φορά στον θρόνο ο Μ. Φώτιος (878). Όμως, ο αυτοκράτωρ Λέων ο σοφός, που υπήρξε και μαθητής του, κατάφερε να τον εκδιώξει από το θρόνο (886). Έτσι, ο Φώτιος θα τελειώσει την πολυτάραχη ζωή του στις 6 Φεβρουαρίου 891 (κατ' άλλους το 898), σε ένα μοναστήρι που το ονόμαζαν των Αρμενίων.

Το ιερό και πάντιμο σκήνωμα του Αγίου και Μεγάλου Φωτίου εναποτέθηκε στη λεγόμενη μονή της Ερημίας ή Ηρεμίας που ήταν κοντά στη Χαλκηδόνα. Παλαιότερα η σύναξή του ετελείτο στο Προφητείο, δηλαδή στο ναό του Τιμίου Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου, που βρισκόταν στη μονή της Ερημίας, ενώ τώρα τελείται στην ιερά πατριαρχική μονή της Αγίας Τριάδος στη νήσο Χάλκη, όπου ιδρύθηκε και η Θεολογική Σχολή της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας.

Η Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 6 Φεβρουαρίου, (η εορτή του καθιερώθηκε επίσημα μόλις το 1912).

Αποτμήματα του Ιερού Λειψάνου του Αγίου βρίσκονται στις Μονές Διονυσίου, Ξενοφώντος Αγίου Όρους και Κύκκου Κύπρου.

--------------------------------

Προσευχή του Ιερού Φωτίου προς την Υπεραγία Θεοτόκο:

“Χαίρε του Θεού Έμψυχη Κιβωτέ”

Μετάφραση: Αρχιμ. Ιγνατίου Σωτηριάδη από το βιβλίο: Georges Gharib: Οι εικόνες της Παναγίας. Ιστορία και λατρεία. Εκδόσεις Τέρτιος, Κατερίνη 1997.

«Χαῖρε, ὦ Παρθένε γεμάτη χάρη! Σὲ σένα ἀπευθύνομαι καὶ κραυγάζω μὲ ὅλη τὴ δύναμη τοῦ νοῦ, τῆς καρδιᾶς καὶ τῆς γλώσσας, καταφύγιο τῆς ἀδυναμίας καὶ τῆς ἀνικανότητάς μου.

Χαῖρε, γεμάτη ἀπὸ χάρη, μέσω σου ὁ ἄρρωστος βρίσκει τὴ θεραπεία, μέσω σου ἐκεῖνος ποὺ ἔπεσε καὶ ἔγινε κομμάτια σηκώνεται γιατρεμένος κι ἐκεῖνος ποὺ ἦταν ἡ αἰτία τῆς πτώσης καταδικάζεται, ποδοπατιέται κι ἐκμηδενίζεται.

Χαῖρε, γεμάτη ἀπὸ χάρη, μέσω σου ἡ πικρὴ δικαστικὴ ἀπόφαση τῆς πτώσης παραγράφεται ἀπ' τὴ γλυκύτητα τοῦ θείου μηνύματος, ποὺ σὲ σὲ ἀπευθύνθηκε κι ἐμεῖς, ποὺ λεία γίναμε τῆς ἀταξίας, ποὺ ἡ παράβαση προκάλεσε, σκεπαζόμαστε καὶ πάλι ἀπ' τὴν κορῶνα τοῦ μεγαλείου της θείας φανέρωσης ποὺ ἀπὸ σένα προέρχεται.

Χαῖρε, γεμάτη ἀπὸ χάρη, ὁ Βασιλιὰς τῆς δημιουργίας ἐπιθύμησε τὸ μεγαλεῖο τῆς ψυχῆς, τοῦ σώματος καὶ τοῦ νοῦ, ποὺ παρέμεινε πάντα ἄσπιλο, γιὰ ν' ἀνανεώσει καὶ ν' ἀναγεννήσει τὴν εἰκόνα τὴν παραμορφωμένη ἀπ' τὰ τεχνάσματα τοῦ πονηροῦ.

Χαῖρε, Παλάτι χτισμένο ὄχι ἀπ' ἀνθρώπινο χέρι, ἀπ' τὸ αἷμα σου ὁ Βάσιλιᾶς τῆς δόξας κάνει τὸ χιτώνα του καὶ ντύνεται σὰν μὲ ἔνδυμα βασιλικὸ καὶ πορφυρό, γιὰ ν' ἀφαιρέσει τὴν παραμορφωτικὴ γύμνια τοῦ πρόγεννήτορα. Χαῖρε, σὺ ἔχεις δώσει τὴ σάρκα στὸ Δημιουργὸ καὶ μᾶς ἔχεις ἐλευθερώσει ἀπ' τὸ χρέος.

Χαῖρε, τοῦ Θεοῦ ἔμψυχη Κιβωτέ, στὴν ὁποία κατεβαίνει ὁ δεύτερος Νῶε ντύνοντας ἀπ' αὐτὴ τὴν ἀνθρώπινη φύση, γιὰ νὰ τὴ βυθίσει στὸ βάπτισμα τοῦ ὕδατος καὶ νὰ τῆς δώσει τὴ σωτηρία καὶ μία δεύτερη ζωή, μὲ κατεύθυνση πρὸς τὸ Θεό.

Χαῖρε, ὦ Ἑστία ἀναμμένη, ὅπου ὁ Θεὸς κατεβαίνει. Στοὺς παρθενικοὺς καὶ πάναγνους κόλπους σου ὁ Δημιουργὸς παίρνει τὴ φύση μας καὶ τὴν ἐξαγνίζει ἀπὸ κάθε κηλίδα ἀρχαία, ἀνανεώνοντας τὸν ἄνθρωπο σὲ μία νέα δημιουργία.

Εἴθε ὁ Χριστὸς ὁ ἀληθινός μας Θεός, μὲ τὶς ἱκεσίες, τὴ μεσιτεία καὶ τὴ δέηση τῆς θείας καὶ ἀειπάρθενης Μητέρας, νὰ μᾶς ἀκούσει καὶ νὰ μᾶς κάνει ἄξιους τοῦ οὐράνιου δείπνου».