●Σαν σήμερα, στις 16 Ιανουαρίου:

Αριστερά: Η χειροτονία του Πατριάρχη Πολυεύκτου, από την Σύνοψη Ιστοριών του Ιωάννη Σκυλίτζη. (Ισπανική Εθνική Βιβλιοθήκη στην Μαδρίτη).

Δεξιά: Ψηφιδωτό που απεικονίζει τον Ισαάκιο Κομνηνό τον πορφυρογέννητο, που βρίσκεται στη Μονή της Χώρας, στην Κωνσταντινούπολη.

•970: Εκοιμήθη εν ειρήνη ο Οικουμενικός Πατριάρχης Πολύευκτος, ο επονομαζόμενος «δεύτερος Χρυσόστομος».

•1093: Γεννήθηκε ο σεβαστοκράτωρ*, πορφυρογέννητος Ισαάκιος Κομνηνός.

●Ο Πολύευκτος ήταν Οικουμενικός Πατριάρχης την περίοδο 956-970.

Ήταν μοναχός στη νήσο Πρώτη και ήταν γνωστός για τη θεολογική του παιδεία, τη σεμνότητα και την εγκράτειά του. Από εκεί κλήθηκε το 956 να διαδεχτεί τον Θεοφύλακτο.

Ο ζήλος της πίστης του και η ρητορική του δεινότητα του προσέδωσαν το προσωνύμιο «δεύτερος Χρυσόστομος». Οι διαμαρτυρίες του ενάντια στις πράξεις και την ηθική των υπουργών, αλλά και εναντίον των όρων του Ενωτικού Τόμου, εξόργισαν τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Ζ΄, ο οποίος όμως πέθανε πριν προλάβει να τον καθαιρέσει. Έμεινε επίσης γνωστός για την αγέρωχη στάση του έναντι του αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά, όταν αυτός επιχείρησε να επιβάλει διάταγμα με το οποίο θα αγιοποιούνταν οι πεσόντες στον πόλεμο κατά των Μουσουλμάνων. Αλλά και έναντι του Ιωάννη Τσιμισκή, μετά τη δολοφονία του Νικηφόρου Φωκά, επιβάλλοντάς του να τιμωρήσει τους δολοφόνους του και να απομακρύνει από το παλάτι τη Θεοφανώ, της οποίας θα γινόταν ο τρίτος σύζυγος. Του ζήτησε επίσης να ακυρώσει τη νομοθεσία του Νικηφόρου που στρεφόταν κατά των μοναστηριών και να αναγνωρίσει των Πατριάρχη ως υπεράνω όλων των εκκλησιαστικών υποθέσεων, ως όρους προκειμένου να τον στέψει αυτοκράτορα.

Επί των ημερών του έλαβε χώρα η επίσκεψη της Όλγας του Κιέβου στην Κωνσταντινούπολη (957), η οποία βαπτίστηκε από τον ίδιο. Κατά τη διάρκεια της Πατριαρχίας του επίσης ιδρύθηκαν οι μονές Μεγίστης Λαύρας και Ιβήρων στο Άγιο Όρος.

Τιμάται ως άγιος από την Ορθόδοξη Εκκλησία στις 5 Φεβρουαρίου.

●Ο Ισαάκιος Κομνηνός ήταν τριτότοκος γιος του Αλεξίου Α΄ Κομνηνού και της Ειρήνης Δούκαινας. Γεννήθηκε στις 16 Ιανουαρίου 1093 και πέθανε το 1152 σε ηλικία 59 ετών. Από τον πατέρα του είχε λάβει σε νεαρή ηλικία (μόλις 11 ετών, το 1104) τον τίτλο του Καίσαρα. Μετά το θάνατο του πατέρα του υποστήριξε τον αδελφό του Ιωάννη στη δυναστική διαμάχη με την αδελφή του Άννα, έτσι ο Ιωάννης μετά την αναγόρευσή του σε αυτοκράτορα τον προήγαγε σε σεβαστοκράτορα*.

Γύρω στα 1130 αποκαλύφθηκε από τον Ιωάννη B' συνωμοσία εναντίον του, με αρχηγό τον Ισαάκιο ο οποίος για να γλιτώσει από την οργή του αδελφού του κατέφυγε στον εμίρη της Καππαδοκίας. Τα επόμενα χρόνια επικέντρωσε τις προσπάθειές του στη συγκρότηση μιας συμμαχίας με τους Μουσουλμάνους, Αρμενίους, Λατίνους και τους Γαβράδες της Τραπεζούντας (την περίοδο εκείνη οι Γαβράδες είχαν αποστατήσει από τη βυζαντινή κυριαρχία και κυβερνούσαν την Τραπεζούντα ως ανεξάρτητοι ηγεμόνες), με σκοπό να τον εκθρονίσει.

Μετά το 1132 όμως τα σχέδιά του, χάρις στην αστραπιαία αντίδραση του Ιωάννη Β' ανατρέπονται. Ο Ισαάκιος τότε θα μεταβεί στην Παλαιστίνη για να αποσπάσει τη βοήθεια των Φράγκων ηγεμόνων. Κατά τη διάρκεια μάλιστα της εκεί παραμονής του θα υποστηρίξει οικονομικά και πολιτικά την οικοδόμηση της Μονής του αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή στον ποταμό Ιορδάνη. Τελικά όμως, οι μεγάλες στρατιωτικές επιτυχίες του αυτοκράτορα αδελφού του στη Μικρά Ασία, με αποκορύφωμα την είσοδό του στη λατινική Αντιόχεια, ανάγκασαν τον Ισαάκιο, που είχε εγκαταλειφθεί και από τους τελευταίους οπαδούς του, να συναντηθεί με τον αδελφό του και να συμφιλιωθεί μαζί του. Γρήγορα όμως, άρχισε να οργανώνει νέες συνωμοσίες εναντίον του αυτοκράτορα, με αποτέλεσμα να εξοριστεί στην Ηράκλεια του Πόντου.

Μετά τον αιφνίδιο θάνατο του Ιωάννη Β' όμως (1143) επιχείρησε για άλλη μια φορά να διεκδικήσει το θρόνο, υποστηρίζοντας ότι ήταν ικανότερος από τους δύο άπειρους γιους του Ιωάννη. Η κεραυνοβόλα όμως αντίδραση του Μανουήλ και η υποστήριξη του Μεγάλου Δομέστικου Ιωάννη Αξούχ, ανέτρεψαν για άλλη μια φορά τα σχέδιά του. Παρά ταύτα όμως θα συνεχίσει να υποβλέπει το θρόνο μέχρι το 1150, οπότε, μετά την εμφάνιση κάποιας αρρώστιας, θα εγκαταλείψει τις αυτοκρατορικές του φιλοδοξίες, τις οποίες όμως κληροδότησε στα παιδιά του.

Μετά την εμφάνιση της αρρώστιας, που δύο χρόνια αργότερα θα τον στείλει τελικά στον τάφο, θα ξεκινήσει, κατά το παράδειγμα των γονιών του, την οικοδόμηση ενός μοναστηριού. Το μοναστήρι αυτό, η Θεοτόκος η Κοσμοσώτειρα θα είναι το μεγαλύτερο έργο του και σ’ αυτό θα δαπανήσει το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του. Παρά την αρρώστια του μάλιστα ο ίδιος προσωπικά θα επιβλέψει τις εργασίες οικοδόμησής της, σε κάθε λεπτομέρεια. Πέθανε λίγο μετά, το 1152 και παρά το ότι είχε ετοιμάσει λαμπρό τάφο στην Κωνσταντινούπολη, στο νάρθηκα της Μονής της Χώρας, τελικά προτίμησε να ταφεί στην Κοσμοσώτειρα.

__________

*Σεβαστοκράτωρ ήταν ανώτερος τίτλος της Αυλής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Χρησιμοποιήθηκε επίσης και από άλλους ηγεμόνες, τα Κράτη των οποίων συνόρευαν με την Αυτοκρατορία ή ήταν εντός της σφαίρας επιρροής της (Βουλγαρική και Σερβική Αυτοκρατορία). Η λέξη προέρχεται από σύνθεση των λέξεων σεβαστός (αντίστοιχο του λατινικού Augustus, Αύγουστος) και κράτωρ (κυβερνήτης, ηγεμόνας).

Η Άννα Κομνηνή συγκρίνει τον βαθμό του «σεβαστοκράτορα» με «δεύτερο αυτοκράτορα» και επίσης αναφέρει ότι παράλληλα με τον Καίσαρα, ο σεβαστοκράτωρ είχε το δικαίωμα να φέρει στέμμα (αλλά όχι αυτοκρατορικό διάδημα).