●Σαν σήμερα, στις 12 Δεκεμβρίου του 627, ο βυζαντινός στρατός του αυτοκράτορα Ηράκλειου νικά τις περσικές δυνάμεις του Χοσρόη Β' στη Μάχη της Νινευή.

Μάχη μεταξύ του στρατού του Ηρακλείου και των Περσών υπό του Χοσρόη Β'. Τοιχογραφία του Piero della Francesca, (1450). Είναι λεπτομέρεια από τον κύκλο τοιχογραφιών του "Θρύλου του Τιμίου Σταυρού" που βρίσκεται στο παρεκκλήσι της Βασιλικής του Αγίου Φραγκίσκου στο Αρέτσο και θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα της αναγεννησιακής ζωγραφικής.

Στις αρχές του 7ου αιώνα, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία βίωνε μια από τις χειρότερες κρίσεις της έως τότε ιστορίας της. Μετά την επανάσταση του Φωκά και την άνανδρη δολοφονία του αυτοκράτορα Μαυρίκιου, η αυτοκρατορία βρέθηκε αντιμέτωπη, για μια ακόμα φορά με τους Σασσανίδες Πέρσες. Ο νέος αυτοκράτορας, Ηράκλειος, ο οποίος εκθρόνισε και σκότωσε, μαζί με τον εξεγερμένο λαό, τον Φωκά, βρέθηκε ενώπιον μιας τραγικής κατάστασης. Σταδιακά όμως κατάφερε να απομακρύνει τους Πέρσες από τη Μικρά Ασία και να μεταφέρει τον πόλεμο σε περσικό έδαφος. Ο Ηράκλειος αντιπροσωπεύει τον τύπο του στρατηγού-αυτοκράτορα που ηγήθηκε προσωπικά του βυζαντινού στρατού. Αφού αναδιοργάνωσε το στράτευμα με την οικονομική συμπαράσταση της εκκλησίας, επιχείρησε συνεχείς εκστρατείες κατά των Περσών.

Το 627 ο Ηράκλειος με τη μικρή του στρατιά βάδιζε στην Ασσυρία, στην καρδιά της Σασσανιδικής Αυτοκρατορίας, αν και πληροφορήθηκε ότι οι Άβαροι, παρά την συνθήκη που είχαν υπογράψει, επιτίθονταν στην Κωνσταντινούπολη. Ο Πέρσης βασιλιάς Χοσρόης είχε συγκροτήσει νέες δυνάμεις, μετά τις απώλειες που οι στρατιές του είχαν υποστεί στις προηγούμενες μάχες, οι οποίες υπό τον γενναίο στρατηγό Ραζάτη, έσπευδαν να πολεμήσουν τους Βυζαντινούς. Η κρίσιμη μάχη, η κρισιμότερη όλου του πολέμου, δόθηκε κοντά στην αρχαία ασσυριακή πρωτεύουσα Νινευή. Ήταν Δεκέμβριος και το ψύχος ήταν ισχυρό. Οι Βυζαντινοί ήταν λιγότεροι και βρίσκονταν πολύ μακριά από τις βάσεις εφοδιασμού τους. Όλοι όμως από τον τελευταίο στρατιώτη, ως τον Αυτοκράτορα, ήταν βέβαιοι για τη νίκη. Εκεί κοντά άλλωστε 958 έτη πριν, οι Έλληνες του Αλεξάνδρου είχαν συντρίψει τους Πέρσες του Δαρείου. Έτσι λοιπόν οι οιωνοί ήταν άριστοι.

Τη 12η Δεκεμβρίου οι δύο στρατοί βρίσκονταν αντιμέτωποι. Ένας Πέρσης πολεμιστής εξήλθε των γραμμών και προκάλεσε σε μονομαχία «πάντα βουλόμενον εκ των Ρωμαίων». Αμέσως έσπευσε εναντίον του ο Ηράκλειος, ιππεύοντας το περήφανο άτι του, τον Δόρκωνα. Σε λίγο ο Πέρσης ήταν νεκρός. Νέα πρόκληση και νέα ομηρική μονομαχία είχε το ίδιο αποτέλεσμα. Ο Ηράκλειος πάνω στο άλογό του, παρ’ ότι πληγωμένος στο χείλος και στο πόδι, σκότωσε τρεις από τους κυριότερους αξιωματικούς των Περσών καθώς επίσης και τον επικεφαλής στρατηγό τους Ραζάτη.

Τότε οι Πέρσες στρατιώτες εφόρμησαν κατά του νικητή Ηρακλείου, ενώ με τη σειρά τους οι στρατιώτες του Ηρακλείου αντεπιτέθηκαν και η μάχη γενικεύτηκε. Όταν έληξε, εννέα ώρες αργότερα, ο περσικός στρατός δεν υπήρχε πλέον, αν και ήταν διπλάσιος του Βυζαντινού.

Έτσι λοιπόν, στη μάχη της Νινευί, κοντά στα Γαυγάμηλα, ο Ηράκλειος πέτυχε να συντρίψει τους Πέρσες και να ανακτήσει όλες τις βυζαντινές επαρχίες στην Εγγύς Ανατολή. Η αποφασιστική αυτή μάχη, έκρινε και το τέλος του πολέμου του Ηρακλείου κατά των Περσών.

Οι απώλειες των Περσών ήταν πολύ μεγάλες. Όσοι γλίτωσαν τον θάνατο ή δεν πιάστηκαν αιχμάλωτοι τράπηκαν σε φυγή. Το αποτέλεσμα της μάχης ήταν μία κατά κράτος επικράτηση του Βυζαντινού στρατού και η κατάληψη της πρωτεύουσας των Περσών Κτησιφών.

Επειδή οι Πέρσες είχαν αρπάξει τον Τίμιο Σταυρό, το ιερότερο κειμήλιο του Χριστιανισμού, οι εκστρατείες του Ηρακλείου προσέλαβαν έντονο θρησκευτικό χαρακτήρα. Ο αυτοκράτορας εξύψωσε το φρόνημα των στρατιωτών του με φλογερές ομιλίες κατά των εχθρών του Χριστιανισμού και της Ρωμανίας. Η ατμόσφαιρα αυτή ενέπνευσε τους στρατιώτες του που αγωνίστηκαν με αυταπάρνηση και σημείωσαν μεγάλες επιτυχίες.

Οι συνεχείς ήττες προκάλεσαν την πτώση του καθεστώτος του βασιλιά των Περσών Χοσρόη Β' και το οριστικό τέλος του περσικού κινδύνου για την Κωνσταντινούπολη.

Σύμφωνα με τον χρονικογράφο Θεοφάνη, στη μάχη της Νινευή, έπεσαν όλοι οι Πέρσες αξιωματικοί και 50.000 Πέρσες. Στα χέρια των νικητών έπεσαν πλούσια λάφυρα καθώς και 28 περσικά λάβαρα. Οι απώλειες των Βυζαντινών ήταν αμελητέες. Η νίκη αυτή σηματοδότησε και το ουσιαστικό τέλος του πολέμου. Ο Χοσρόης όμως επέμενε να συνεχίζει έναν άσκοπο αγώνα. Οι υπήκοοι του όμως είχαν αντίθετη γνώμη. Κουρασμένοι από τις συνεχείς ήττες τον ανέτρεψαν και έδωσαν τον θρόνο στον γιο του Σιρόη. Ο Χοσρόης σκοτώθηκε και ο νέος Πέρσης βασιλιάς συνομολόγησε συνθήκη ειρήνης με την Αυτοκρατορία, παραδίδοντας όλα τα κατεκτημένα εδάφη.

Ο Ηράκλειος, έχοντας πετύχει μεγάλες στρατιωτικές επιτυχίες και έχοντας εξουδετερώσει τον από αιώνων εχθρό της Αυτοκρατορίας, επιστρέφει στη Βασιλεύουσα, όπου εισέρχεται θριαμβευτικά από τη Χρυσή Πύλη, στις 14 Σεπτεμβρίου 628. Μπροστά του βρισκόταν το ανακτηθέν από τους Πέρσες κειμήλιο του Τίμιου Σταυρού. Ο Αυτοκράτορας είναι πια 54 ετών, ευτυχής, αλλά καταβεβλημένος από τις συνεχές μάχες.

Οι Πέρσες μετά από λίγα χρόνια ηττήθηκαν κατά κράτος από τους Άραβες και δεν ξαναενόχλησαν το Βυζάντιο ενώ και η Αυτοκρατορία αποδυναμωμένη από τον σκληρό πόλεμο εναντίων των Περσών έχασε πολλά εδάφη από τη νέα εξ' ανατολών απειλή. Οι άραβες σε λίγα χρόνια θα απειλούσαν και την ίδια τη Κωνσταντινούπολη, αναγκάζοντας την ελληνική πλέον, χάρη στον ευρύ εξελληνισμό του Ηρακλείου, αυτοκρατορία σε έναν ακόμη τιτάνιο αγώνα για την επιβίωση της.