Ιωάννης Δ’ Λάσκαρης Βατάτζης

Μικρογραφία με τον Ιωάννη Δ’ Λάσκαρη Βατάτζη, από χειρόγραφο του 15ου αιώνα, από την Ιστορία του Ιωάννη Ζωναρά, Mutinensis gr.122, f.294r, Biblioteca Estense Universitaria, Μόντενα.

Ο Ιωάννης Δ’ Λάσκαρης Βατάτζης ήταν αυτοκράτορας των Ρωμαίων, γιος του αυτοκράτορα της Νίκαιας, Θεόδωρου Β΄ Λάσκαρη Βατάτζη.

Ο Θεόδωρος Β’ Λάσκαρης Βατάτζης πέθανε τον Αύγουστο του 1258. Ο Ιωάννης, γεννημένος στις 25 Δεκεμβρίου του 1250, ήταν τότε μόλις οκτώ ετών. Για τον λόγο αυτό ο πατέρας του είχε φροντίσει να αναθέσει την επιμέλεια του κράτους και την φροντίδα του ανήλικου γιου του στον πατριάρχη Αρσένιο Αυτωρειανό και τον πρωτοβεστιάριο Γεώργιο Μουζάλωνα. Η απόφαση αυτή του Θεόδωρου B’ είχε δυσαρεστήσει τον στρατηγό Μιχαήλ Παλαιολόγο ο οποίος είχε την υποστήριξη του στρατού και πολλών ευγενών. Εννέα ημέρες μετά τον θάνατο του Θεόδωρου B’, ο Μουζάλων δολοφονήθηκε από τους στρατιωτικούς και ο Παλαιολόγος έλαβε τον τίτλο του δούκα, ως κηδεμόνας του ανήλικου Ιωάννη.

Μέσα σε τέσσερις μήνες ο Παλαιολόγος κατόρθωσε να προαχθεί σε δεσπότη και τέλος τιτλοφορήθηκε συμβασιλέας του Ιωάννη. Η στέψη έγινε την 1η Ιανουαρίου του 1260. Με απαίτηση του Παλαιολόγου στέφθηκε μόνον αυτός αυτοκράτορας, ο δε Ιωάννης αποφασίστηκε να στεφθεί αργότερα όταν θα ενηλικιωνόταν.

Στις 26 Ιουλίου του 1261 όμως ο καίσαρας Αλέξιος Στρατηγόπουλος ελευθέρωσε την Κωνσταντινούπολη από τους Φράγκους, και στις 15 Αυγούστου ο Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος στέφτηκε στην Αγία Σοφία αυτοκράτορας, αγνοώντας εντελώς τον Ιωάννη Δ’. Αργότερα, στις 25 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους, στην επέτειο των ενδέκατων γενεθλίων του, ο Μιχαήλ Η’ διέταξε να τυφλώσουν τον Ιωάννη Δ’ ώστε να μην μπορέσει ποτέ να απειλήσει την δυναστεία των Παλαιολόγων. Γι’ αυτήν την ενέργεια ο Μιχαήλ Η’ αφορίστηκε από τον Πατριάρχη Αρσένιο, ενώ αργότερα προκλήθηκε επανάσταση από τον Ψευδοιωάννη κοντά στην Νίκαια.

Ο Ιωάννης Δ’ πέρασε το υπόλοιπο της ζωής του ως μοναχός έως τον θάνατό του στα 1305. Κατά την μοναστική του ζωή τον επισκέφθηκε ο γιος και διάδοχος του Μιχαήλ H’, Ανδρόνικος Β’, ζητώντας με ταπεινοσύνη συγγνώμη για το έγκλημα που είχε διαπράξει ο πατέρας του.